Blauwe bessen worden vaak bosbessen of blauwe bosbessen genoemd maar dat is eigenlijk een ander soort bes, die kleiner is en rood vruchtvlees heeft. Overigens is deze net als de cranberry wel familie van de blauwe bes. De echte bosbes plant zich heel lastig voort, heeft daardoor een lagere opbrengst en wordt om die reden niet commercieel geteeld. Als deze bessen al worden verkocht, zijn ze met de hand in het wild verzameld. Blauwe bessen worden daarentegen op grote schaal commercieel verbouwd en die kom je dus wel met bakjes tegelijk tegen bij de groenteboer, de supermarkt en de natuurwinkel.
Blauwe bessen zijn zijn niet alleen lekker zoet, maar ook gezond en voedzaam, wat ze tot een populair fruit maakt. Gezien de voedingswaarde verdienen ze het predicaat “superfood”, in dit geval nu eens niet uit Zuid-Amerika maar gewoon van eigen bodem. Hoewel de blauwe bes hier uitstekend gedijt, komt hij oorspronkelijk uit het noordoosten van Amerika. Het schijnt dat de Indianen vooral de wortels van de blauwe bes, waar ze thee van trokken, als medicijn gebruikten. Toch hebben ze daar de bessen in de loop der tijd veredeld door selectie en kruisbestuiving. De blauwe bes kan zichzelf bestuiven, maar kruisbestuiving door hommels en bijen leidt tot meer en grotere bessen. Blauwe bessen groeien in trossen aan een struik, die 1,5 tot 2,5 meter hoog kan worden. De eerste helft van mei begint de bloei met gebroken witte tot roze kleurige bloemen. Daarna verschijnen langzaamaan de groene bessen, die blauw tot paars kleuren als ze rijp worden.
Blauwe bessen voor je gezondheid
Behalve dat blauwe bessen lekker zijn, zijn ze vrij lang houdbaar en gemakkelijk te verwerken. Maar er is meer: ze zijn bijzonder voedzaam en hun gezonde eigenschappen worden ook nog eens door wetenschappelijke onderzoeken bevestigd.
Voor het grootste gedeelte, zo’n 85%, bestaan blauwe bessen uit water. De overige 15% zit bomvol gezonde stoffen als vitamine C en E, voedingsvezels, het mineraal mangaan en antioxidanten. Voor fruit bevatten ze relatief heel weinig koolhydraten en daarom weinig calorieën, wat ze nog eens extra interessant maakt voor mensen die willen afvallen of hun gewicht op peil willen houden.
Het gehalte aan antioxidanten is erg hoog, hoger dan van andere fruitsoorten. En antioxidanten zijn belangrijk in een gezond voedingspatroon, omdat zij de weefsels, de cellen en het DNA in het lichaam beschermen tegen vrije radicalen.
Te veel vrije radicalen in het lichaam, al dan niet geconcentreerd op bepaalde plekken, zorgt voor zogenaamde oxidatieve stress. Deze kan op den duur zorgen voor het ontstaan van kanker, hart- en vaatziekten en afwijkingen aan het zenuwstelsel. Verder neemt men aan dat vrije radicalen een grote rol spelen bij (voortijdige) verouderingsprocessen. Omdat antioxidanten tijdens de stofwisseling moeten worden opgenomen in het lichaam, heeft het niet zo veel zin om kilo’s losse antioxidanten te eten. Het blijkt dat antioxidanten samen met andere voedingsmiddelen het lichaam moeten binnenkomen om de vrije radicalen onschadelijk te kunnen maken. Er zijn verschillende soorten antioxidanten, waarvan vitamine C en de anthocyaninen, een flavonoïde stof, in blauwe bessen zitten. Omdat de vrije radicalen op verschillende plekken en systemen in het lichaam zitten, kunnen antioxidanten verscheidenen gezondheidsvoordelen hebben. Zo wordt gemeld dat blauwe bessen helpen om de bloeddruk verlagen, onder andere in studies met mensen met zwaar overgewicht en oudere vrouwen, die de overgang achter de rug hadden. Ook is er een gunstig effect op het cholesterol in het bloed gevonden.
Naast de gezondheidseffecten op het gebied van hart- en vaatziekten lijken de antioxidanten in blauwe bessen goed te zijn voor de hersenen en het geheugen. De hersenfunctie kan iets verbeteren, een proef met ouderen met lichte cognitieve klachten had veelbelovende resultaten. Cognitieve functies hebben te maken met je intelligentie, geheugen en vermogen om informatie te verwerken.
Blauwe bessen als ontbijt
Voor de bloedsuikerspiegel zijn blauwe bessen een ideaal fruit. Om te beginnen bevatten ze minder suiker dan ander fruit, zodat je er, als je last hebt van diabetes, een schommelende bloedsuikerspiegel of als je wilt afvallen, meer van kunt eten dan van andere fruitsoorten. Maar er is meer! De eerder genoemde antioxidante stof anthocyanine die overvloedig in blauwe bessen zit, bevordert de suikerstofwisseling en verlaagt het bloedsuikerniveau.
Tot slot zijn er aanwijzingen dat blauwe bessen kunnen helpen om urineweginfecties bij vrouwen te voorkomen of te verhelpen. Het gaat hierbij om een stofje dat voorkomt dat bacteriën zich kunnen nestelen in de blaaswand dat bij cranberry’s uitgebreid is onderzocht. Bij blauwe bessen is dat nog niet gebeurd maar de twee soorten bessen zijn nauw verwant, dus het is heel goed mogelijk dat blauwe bessen een soortgelijke werking hebben.
Al met al zijn blauwe bessen een goede en natuurlijke bron van antioxidanten, die je gezondheid op meerdere vlakken kan bevorderen. Als je op dieet bent, is de blauwe bes ook je vriend: weinig suiker, maar wel een bommetje vitamine C en E, vezels, mineralen en antioxidanten.
Blauwe bessen kopen, bewaren en gebruiken
Verse blauwe bessen kun je vanaf eind juni tot en met augustus op de markt en in de winkel tegenkomen. Als het even kan, kies dan voor biologische bessen zodat alle gezonde voedingsstoffen niet teniet worden gedaan door bestrijdingsmiddelen. Bessen en dus ook blauwe bessen zijn daar namelijk erg gevoelig voor.
Koop je blauwe bessen buiten die maanden, let dan helemaal goed op waar ze vandaan komen. In Europa is het gebruik van landbouwgif nog enigszins gecontroleerd, maar daarbuiten kunnen de gunstige eigenschappen van de bessen compleet teniet gedaan worden door de resten van bestrijdingsmiddelen.
Als je een tuin hebt kun je ervoor kiezen om een paar struiken te planten. Dan krijg je in het voorjaar eerst de witte en roze bloemen en daarna de onbespoten bessen, die je dagelijks vers kunt plukken. Tegen de tijd dat de bessen rijp worden moet je de struik wel beschermen met een net, want vogels weten ook heel goed wat lekker en gezond is.
Als je blauwe bessen in de winkel of op de markt koopt, let er dan goed op dat ze er vers en mooi uitzien. Je kunt ze goed bewaren in de koelkast, maar de voedingswaarde gaat na een aantal dagen achteruit. Desnoods kun je een deel invriezen. Doe dat bij voorkeur op een blad, zodat ze niet aan elkaar vriezen. Zodra ze bevroren zijn kun je ze bij elkaar in een bakje doen. De voedingsstoffen gaan door invriezen nauwelijks verloren en je kunt ze op deze manier ongeveer 4 maanden bewaren.
Na het ontdooien worden ze wel enigszins papperig, maar blijven goed van smaak en zijn prima te verwerken in toetjes en smoothies.
Van oudsher worden bessen, en ook blauwe bessen, wel ingemaakt als jam. Dit heeft alleen het nadeel dat er vanwege de houdbaarheid veel suiker moet worden toegevoegd, wat de gezondheidsvoordelen niet ten goede komt.
Het beste kun je de blauwe bessen daarom vers en rauw eten. Bijvoorbeeld als toetje of tussendoortje, al dan niet gemengd met andere bessen als aalbessen en kruisbessen of ander fruit als aardbeien en frambozen. Ook voegen ze een heerlijke zoet-zure smaak toe aan een gezonde smoothie. Blauwe bessen verwerken tot toetje samen met yoghurt of ijs is misschien heel verleidelijk en lekker, maar het schijnt dat de gezonde voedingsstoffen minder goed door de darmen worden opgenomen als daar tegelijkertijd zuivel inzit. Een ontbijt met blauwe bessen is dus nog gezonder als je ze combineert met havermoutpap zonder melk. Tot slot kun je de blauwe bessen toevoegen aan baksels als taart, vlaai en muffins.
Hier kun je verder lezen over andere superfoods.