Kokosolie is een natuurlijke en smakelijke tropische olie, die verschillende toepassingen kent. Het is tientallen jaren als ongezond in een hoekje gezet, maar de laatste jaren rijzen daarover twijfels en staat kokosolie of kokosvet flink in de belangstelling. Kokosolie wordt gewonnen door kopra uit te persen, dat voor zo’n 30 procent uit olie bestaat. Kopra is het witte vruchtvlees van de kokosnoot, de vrucht van de kokospalm. Omdat ongeraffineerde oftewel vierge kokosolie stolt bij een temperatuur van rond de 25 °C is het in de tropische gebieden van herkomst meestal vloeibaar. In koudere klimaten stolt de olie en wordt daarom ook wel kokosvet genoemd. Zuivere kokosolie is transparant en wordt in gestolde vorm wit.
Kokosolie gezond of ongezond?
Kokosolie is lange tijd als ongezond beschouwd. Men meende dat verzadigde vetten verantwoordelijk waren voor een hoog cholesterol en daarmee gezondheidsrisico’s voor hart en bloedvaten met zich meebrachten. Inmiddels is gebleken dat de onderzoeken die tot die conclusie leidden, op zijn zachts gezegd niet erg nauwkeurig zijn uitgevoerd. Zo werd geen zuiver kokosolie maar gehard kokosvet, dus ongezonde transvetten, getest op dieren die dat niet in hun natuurlijke voedingspatroon hebben. Om de één of andere reden blijven internationale en Nederlandse gezondheidsinstanties vasthouden aan deze achterhaalde en gemanipuleerde inzichten. De laatste tientallen jaren blijkt namelijk uit wetenschappelijk onderzoek dat verzadigde vetten helemaal niet zo ongezond zijn. Het blijkt vooral te gaan om de verhouding tussen de meervoudig onverzadigde, enkelvoudig onverzadigde en verzadigde vetzuren. Kokosolie zou volgens de laatste inzichten zorgen voor een betere opname van omega 3 vetzuren. Dit is gunstig voor de verhouding tussen HDL en LDL cholesterol waardoor het de kans op hart- en vaatziekten juist kan verkleinen. Verzadigde vetzuren in het algemeen hebben een gunstig effect op de toestand van onze botten omdat ze ervoor zorgen dat mineralen als calcium en magnesium beter worden opgenomen.
Terwijl andere plantaardige oliën en vetten uit “lange keten vetzuren” bestaan, hebben palmpitolie en kokosolie een afwijkend vetzuur profiel, deze vetzuren bestaan uit een middellange keten. Kokosolie bestaat voor bijna de helft uit laurinezuur dat in de darmen wordt afgebroken tot monolaurine, een enkel molecuul dat ook ontstaat als bij de spijsvertering van een baby moedermelk wordt verwerkt. Daarnaast bevat kokosolie de vetzuren myristinezuur, palmitinezuur en caprinezuur. Middellange keten vetzuren worden bijzonder snel door het lichaam verwerkt. Eenmaal afgebroken gaan ze naar de lever. Door de snelheid waarmee je lichaam kokosolie kan verwerken, bijna net zo snel als koolhydraten, worden de vetten direct omgezet in energie in plaats van opgeslagen in vetweefsel. Dit verhoogt de vetverbranding juist, zodat je met kokosolie meer calorieën verbrandt dan met andere oliën en vetten. Dat gegeven maakt de licht verteerbare kokosolie ook interessant als je gewicht wilt verliezen.
In tegenstelling tot de “lange keten vetzuren” is er voor de verwerking van middellange keten vetzuren, zoals in kokosolie, geen insuline nodig. Dat maakt het als voedingsmiddel extra interessant ingeval van (dreigende) diabetes.
Van laurinezuur en het eveneens in kokosolie aanwezige caprylzuur wordt beweerd dat het een antimicrobiële werking heeft. Het zou virussen en schimmels te lijf gaan, al is dit nog onvoldoende onderzocht en bewezen. Mogelijk kan kokosolie een rol spelen bij het in evenwicht brengen van hormonen en het zou bij vrouwen in de menopauze de overgangsklachten kunnen verminderen.
Het laatste woord over het wel of niet gezond zijn van kokosolie zal voorlopig nog niet geschreven zijn. Kokosolie is natuurlijk geen wondermiddel, maar de recente onderzoeken wijzen erop dat het wel degelijk gezond is. Ondertussen worden ook de ruim vijftig jaar oude onderzoeken, waar de tegenstanders zich op baseren, ontmaskerd.
Hoe dan ook heeft ieder voedingsmiddel zijn voor- en nadelen. In de discussie wordt het al snel een zwart-wit verhaal, alsof iemand alleen maar liters zonnebloemolie of kokosolie zou gebruiken. Je kunt ze natuurlijk gewoon afwisselen en al naar gelang de toepassing je gezondheidsvoordeel halen uit de gunstige eigenschappen van beiden.
De kokosnoot, de basis van kokosolie.
Kokosolie kopen en gebruiken
Als je kokosolie koopt voor je gezondheid moet je goed opletten op de kwaliteit. Alleen voor de ongeraffineerde extra vierge kokosolie gelden de hierboven genoemde gezonde eigenschappen.
Omdat kokosolie uit verzadigde vetzuren bestaat is het een heel stabiele olie, die veel minder snel ranzig wordt zoals andere plantaardige oliën. Dat maakt kokosolie veel langer houdbaar en uitermate geschikt als olie om in te bakken, wokken en frituren. Ingeval van frituren is kokosolie weliswaar een stuk duurder dan zonnebloemolie, maar gaat ook vele malen langer mee. Van plantaardige olie die ranzig is zijn de vetzuren “uit elkaar gevallen” tot vrije radicalen, die verre van gezond zijn.
Hou er wel rekening mee dat het tropische, zoetige aroma van zuivere kokosolie behoorlijk dominant is. Het is daardoor geschikt voor het wokken van Oosterse gerechten maar past minder bij gerechten uit de Mediterrane keuken, zoals een pasta. Kokosolie die is ontdaan van zijn sterke kokosgeur en – smaak is breder toepasbaar, maar is meestal geraffineerd. Deze bewerking verandert de structuur van de vetzuren waardoor de natuurlijke eigenschappen en het gezondheidsvoordeel verloren gaan.
In vaste vorm, dus als kokosvet kun je het ook gebruiken als boter, zowel op brood als bij het bakken van brood, koekjes en taart. Ook in de voedingsmiddelenindustrie wordt kokosolie gebruikt voor de productie van snoep, koekjes en crackers. Maar dan gaat het om gehydrogeneerd (gehard) kokosvet, een transvet. Hoewel hiervan bekend is dat het heel ongezond is, is een vet dat bij 25 °C al in vloeibare olie verandert nu eenmaal niet erg handig in droge voedingsmiddelen. Als je graag gezonde vetten eet, kun je producten waar gehard kokosvet inzit beter mijden.
Kokosolie is een veelzijdig product, dat niet alleen bruikbaar is als voedingsmiddel maar ook voor verzorging van huid en haar. In de cosmetische industrie wordt het gebruikt als ingrediënt voor onder andere zeep, shampoo en tandpasta. Zuivere, onbewerkte kokosolie heeft een sterke hydraterende werking zodat je het kunt gebruiken als verzorgingsproduct. Gebruik het bijvoorbeeld als lichaams- of massageolie of als haarmasker.
Bij een erg gevoelige huid, eczeem en zelfs psoriasis kan kokosolie verzachtend werken. Behalve de huid ermee insmeren kun je bij een gevoelige huid kokosolie ook als voedingsmiddel gebruiken, dan werkt het van buiten en van binnen.
Kokosolie is geschikt als natuurlijke zonnebrandcrème, al is de SPF 5 – 10 SPF erg laag. Tot slot wordt het door sommigen ook gebruikt als tandpasta, deodorant, glijmiddel en voor de verzorging van kleine wondjes en schaafwonden.