Diabetes of suikerziekte is een stofwisselingsziekte waarbij de hoeveelheid glucose, suiker, in het bloed hoger is dan het zou moeten zijn. Een te hoog glucosegehalte kan leiden tot diverse klachten en complicaties, die zelfs dodelijk kunnen zijn. Er wordt onderscheid gemaakt in diabetes type 1 en diabetes type 2. Er zijn nog meer typen, zoals zwangerschapsdiabetes, maar diabetes type 2 is de meest voorkomende. Deze kwaal is leefstijl-gerelateerd en heeft vaak te maken heeft met een ongezond voedingspatroon en te weinig beweging.
Het is belangrijk om hier aandacht aan te besteden, want met een gezonde levensstijl kun je diabetes type 2 voorkomen en behandelen. Omdat er in Nederland steeds meer mensen met diabetes type 2 zijn, is diabetes zelfs uitgeroepen tot volksziekte nummer 1. Vroeger werd het ook wel “ouderdomssuiker” genoemd, maar dat is een achterhaalde benaming, omdat de ziekte tegenwoordig zelfs voorkomt bij kinderen.
Hoe ontstaat diabetes?
De glucose of suiker in het bloed komt uit de koolhydraten in onze voeding. Voedingsmiddelen met veel koolhydraten zijn bijvoorbeeld brood, rijst en aardappelen. Daarnaast zitten er veel koolhydraten in koekjes, taart, frisdrank en vruchtensappen. De koolhydraten uit deze voeding worden door het lichaam omgezet in glucose en via het bloed naar de cellen in het lichaam vervoerd. Glucose is brandstof voor de cellen, die daarmee van energie voorzien worden. In dit proces heeft het hormoon insuline, dat wordt aangemaakt in de alvleesklier, een essentiële functie. Om glucose in de lichaamscellen te krijgen, moeten deze als het ware worden geopend door de insuline. Bij diabetes maakt de alvleesklier te weinig of helemaal geen insuline meer aan, of het lichaam reageert slecht op de insuline.
Als er geen of te weinig Insuline beschikbaar is, bereikt de glucose de cellen niet waardoor ze in de bloedbaan blijven. Tegelijkertijd zitten de cellen met onvoldoende brandstof. Dit leidt tot allerlei klachten als dorst maar ook veel plassen, vermoeidheid, slecht genezende wonden en snel gewicht verliezen. Als diabetes niet goed wordt behandeld kan het onder andere leiden tot huidproblemen, ontstekingen, hart- en vaatziekten en nieraandoeningen.
Diabetes type 1
Diabetes type 1 wordt ook wel jeugddiabetes genoemd, omdat het meestal voor het dertigste levensjaar tot uitdrukking komt. Deze vorm van diabetes komt relatief weinig voor. De symptomen die erbij horen zijn dorst en veel plassen, constant honger hebben, plotseling veel afvallen en wazig zien.
Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte, die ontstaat doordat de Eilandjes van Langerhans in de alvleesklier worden vernietigd. Deze groepjes cellen zijn verantwoordelijk voor de productie van hormonen, waaronder insuline. Als ze verdwijnen wordt er weinig of helemaal geen insuline meer gemaakt. De glucose uit de voeding blijft dan in het bloed aanwezig, wat grote schade aan kan richten in het lichaam.
De precieze oorzaak van diabetes type 1 is niet bekend, hoewel vermoedelijk erfelijke aanleg een kleine rol speelt en daarnaast omgevingsfactoren als voeding en infecties. Omdat mensen met diabetes type 1 zelf onvoldoende insuline aanmaken, moeten ze die dagelijks zelf inspuiten.
Daarmee kunnen zij hun bloedsuiker op een normaal niveau, dat is tussen de 4 en 9 mmol/l, houden. Als het bloedsuikerniveau goed onder controle blijft, nemen de klachten af en kunnen de patiënten een normaal en actief leven leiden.
Diabetes type 2
De symptomen die bij diabetes type 2 horen zijn onder andere dorst hebben en veel moeten plassen, moe zijn, slecht zien, slecht genezende wonden en infecties en pijn in je benen tijdens het lopen. Vaak zijn deze klachten vaag en sommige mensen hebben helemaal geen klachten. Het gevolg is dat er veel mensen rond blijken te lopen met een verstoorde glucosestofwisseling, zonder dat ze het in de gaten hebben.
Diabetes type 2 ontstaat door een combinatie van twee factoren. Allereerst wordt het lichaam minder gevoelig voor insuline. Door een ongezond voedingspatroon met veel geraffineerde koolhydraten krijgt het bloed telkens een shot suiker, waardoor de alvleesklier steeds wordt gedwongen om snel grote hoeveelheden insuline te produceren. In de loop der tijd zorgt dit voor het ongevoelig raken voor insuline. Door deze insulineresistentie wordt glucose minder goed in de cellen opgenomen.
De tweede oorzaak is het minder goed functioneren van de Eilandjes van Langerhans. Deze zijn verantwoordelijk voor de productie van hormonen, waaronder insuline. Ingeval van een verstoorde suikerstofwisseling produceert de alvleesklier minder insuline.
Het resultaat van beide mankementen is dat het lichaam te weinig insuline heeft om de glucose in het bloed goed te kunnen verwerken, waardoor het suikergehalte van het bloed stijgt.
De risicofactoren voor het krijgen van diabetes type 2 zijn heel divers. Genetische aanleg speelt een rol, waardoor je meer kans hebt als er diabetes in je familie voorkomt. Daarnaast lopen sommige bevolkingsgroepen meer risico diabetes 2 te krijgen dan anderen, zoals bijvoorbeeld mensen van Hindoestaanse afkomst. Ook overgewicht is een belangrijke risicofactor en verder loop je meer risico na je vijfenveertigste levensjaar jaar. Het spreekt voor zich dat het risico groter wordt naarmate er meer van deze factoren voor jou gelden.
Het goede nieuws is dat diabetes type 2 leefstijl-gerelateerd is en dat ongezonde voeding en te weinig beweging een grote rol spelen. Met gezonde voeding en meer lichaamsbeweging kun je het goed onder controle houden of nog beter, proberen te voorkomen. Ingeval van overgewicht is het belangrijk om op een gezond gewicht te komen en daarnaast is het raadzaam om te stoppen met roken als je dat nog zou doen.
Als je al diabetes type 2 hebt kan, ondanks deze maatregelen, op enig moment een behandeling wel nodig worden. Hiervoor bestaan verschillende soorten medicijnen, zoals Sulfonylureumderivaten, die ervoor zorgen dat de alvleesklier meer insuline gaat afgeven en Thiazolidinedionen, die de lichaamscellen gevoeliger maken voor insuline. In ernstigere gevallen kan het daarnaast noodzakelijk zijn om insuline te gaat spuiten.
Diabetes type 2 voorkomen
Naar schatting zijn er in Nederland ruim 1,2 miljoen mensen met diabetes. Bij het merendeel daarvan, zo’n 85-90 procent, daarvan gaat het om diabetes type 2. Meer dan een miljoen mensen hebben een officiële diagnose, maar daarnaast zijn er honderdduizenden die diabetes hebben zonder het te weten. Het is ook nog een groeiend probleem, becijferd is dat 750.000 Nederlanders een groot risico lopen om diabetes type 2 te krijgen omdat ze al een verstoorde glucosestofwisseling hebben. Geschat wordt dat een derde daarvan binnen zes jaar diabetes type 2 zal hebben ontwikkeld.
Omdat diabetes type 2 leefstijl-gerelateerd is en allang geen ouderdomskwaal meer is, kan het geen kwaad om aandacht te besteden aan je levensstijl. Kijk bijvoorbeeld kritisch naar je voedingspatroon en de mate waarin je snelle koolhydraten eet.
Snelle koolhydraten zitten in koekjes, toetjes, frisdrank, vruchtensap, snacks en ontbijtproducten. Laat deze staan, evenals de “lege” koolhydraten uit wit brood, witte rijst en kant-en-klare aardappelproducten. Vervang deze voedingsmiddelen die bekend staan om hun bloedsuiker verstorende werking door voedsel dat meervoudige koolhydraten bevat. Deze vind je onder andere in groente en fruit, noten en zaden en granen als haver, havermout en spelt en producten als zilvervliesrijst. Zeker als je overgewicht hebt, kan het raadzaam zijn om over te gaan op een koolhydraatarm dieet.
En als je niet voldoende lichaamsbeweging krijgt, schenk daar dan ook aandacht aan. Bewegen is gunstig tegen diabetes om een aantal redenen. Ten eerste zorgt lichaamsbeweging ervoor dat de spieren meer glucose gebruiken, zodat het glucosegehalte van het bloed lager wordt. Ook worden de lichaamscellen gevoeliger voor insuline, waardoor ze die beter op kunnen nemen. Ten slotte vermindert meer bewegen overgewicht of de kans dat dat gaat ontstaan.
Ga dus ook als je nog geen klachten hebt alvast regelmatig wandelen of sporten als je dat nog niet doet. Mocht je er zelf niet uitkomen om je voedingspatroon en je levensstijl te veranderen, dan kun je natuurlijk ook een diëtist raadplegen of een coach. Met een gezondere levensstijl kun je het risico op diabetes 2 verkleinen of zelfs voorkomen.