Mensen die worden geteisterd door een stevige verkoudheid zeggen vaak dat ze griep hebben. Griep of influenza wordt echter niet veroorzaakt door een verkoudheidsvirus als het rhino-virus maar door het influenzavirus. Een zware verkoudheid kan ook heel vervelend zijn, maar bij echte griep is er sprake van veel ernstigere symptomen en bovendien kan het dodelijk zijn. Dit laatste geldt normaal gesproken alleen voor mensen met een verminderde weerstand, zoals ouderen en mensen met (immuniteits) ziekten.
Er zijn verschillende typen influenzavirussen, die met elkaar gemeen hebben dat ze de luchtwegen infecteren. Er zijn ook griepvirussen bij bijvoorbeeld vogels, maar mensen krijgen griep meestal door het influenza type A of infuenza type B virus. Er is ook nog een type C, waar vooral kinderen een veel milder soort verkoudheid van kunnen krijgen. Influenza type A is het meest agressief. Behalve hun type worden influenzavirussen ingedeeld op basis van twee soorten eiwit dat zij bevatten: hemagglutinine (HA of H) en neuraminidase (NA). Het HA eiwit zorgt er bijvoorbeeld voor dat het virus de cellen kan binnendringen als je bent geïnfecteerd.
In warme landen kun je het hele jaar door griep krijgen, maar in een gematigd klimaat zoals in Nederland, is influenza seizoensgebonden en komt vooral voor tijdens de winter.
Virussen
Net als schimmels en bacteriën zijn virussen micro-organismen. Virussen zijn wel heel erg micro, ze zijn nog veel kleiner dan bacteriën. Ze kunnen zichzelf niet splitsen, maar hebben hiervoor levende cellen nodig. Nadat een virus een cel is binnen gedrongen, kan hij de cel zo gek krijgen om zichzelf te kopiëren. De cel doet dat braaf en raakt uiteindelijk zo vol met virussen dat hij uit elkaar barst. De vrijgekomen visrussen gaan vervolgens ook op zoek naar cellen om zichzelf te laten kopiëren. Gelukkig voor ons gaat dit niet onbeperkt door. Ons immuunsysteem herkent de cellen die voor het karretje van het virus zijn gespannen en vernietigt deze om verdere verspreiding ervan te voorkomen. Dit heeft wel een keerzijde: het afweersysteem is zo druk bezig met het uitroeien van het virus, dat bacteriën hun kans waarnemen en zich nestelen in de beschadigde slijmvliezen. Dit zorgt ervoor de griep vaak gepaard gaat met ontstekingen aan de luchtwegen, keel, neus-, voorhoofds- en bijholten.
Virussen hebben nog een eigenschap die ze erg hardnekkig maakt en dat is dat ze voortdurend muteren. Ze veranderen doordat de volgorde van hun eiwitketen steeds een beetje verandert. Dit geldt ook voor het influenzavirus.
Soms worden er zoveel mensen besmet dat er sprake is van een epidemie, en als dit wereldwijde vormen aanneemt spreekt men van een pandemie. Deze wereldwijde griepuitbraken komen voor met onregelmatige tussenpozen van 10 tot 40 jaar.
Berucht was de zogenaamde Spaanse griep aan het einde van WO1 in 1918, waaraan miljoenen mensen zijn overleden. Door de oorlog en ontberingen hadden zij een verminderde weerstand, waardoor het griepvirus vrij spel had. Recenter was de Mexicaanse griep in 2009, die in 2010 officieel tot pandemie werd verklaard. De Mexicaanse griep werd ook wel varkensgriep genoemd, hoewel de mogelijkheid om varkens te besmetten pas veel later aan het licht kwam. Dat is nog zo’n trekje van het influenzavirus, het treft niet alleen mensen maar kan overspringen van of naar dieren, bijvoorbeeld varkens of vogels. Een voorbeeld daarvan was de Vogelgriep die in 2005 om zich heen greep. Deze influenza H5N1 was een variant van het vogelpestvirus, dat oversprong op de mens.
Hoe loop je griep op en wat zijn de symptomen?
Het griepvirus wordt onder mensen doorgegeven via snot- en speekseldruppeltjes. Je kunt het dus al krijgen als je met een besmet persoon staat te praten, of als iemand naast je hoest of niest. Ook de handen schudden met een besmet persoon is een manier om griep te krijgen. Het virus kun je inademen, maar het kan ook via je handen in je neus of mond terechtkomen.
Heet water met citroen, gember en sinaasappel.
De incubatietijd is maar 1 tot 3 dagen, waarin het virus zich in je lichaam vermenigvuldigt en je je al snel erg beroerd gaat voelen. Kenmerkend is de spierpijn in het bovenlichaam of het gehele lichaam, keelpijn, een knallende hoofdpijn en hoge koorts met koude rillingen. Hoge koorts wil zeggen 39°C of hoger. Met de eerste en ergste fase ben je gauw een week zoet, maar daarna kun je nog weken slap en moe zijn.
Griep voorkomen en genezen
Om te beginnen wil je natuurlijk voorkomen dat je griep krijgt. De gebruikelijke adviezen voor een gezonde levensstijl kunnen hieraan bijdragen. Een gezond voedingspatroon met veel groenten en fruit, voldoende lichaamsbeweging en voldoende slaap en ontspanning doet veel voor je algehele conditie en je weerstand. Ook een goede hygiëne is belangrijk om je niet te laten besmetten met micro-organismen, waaronder het influenzavirus. Hierbij helpt het specifiek om regelmatig je handen te wassen, met name als veel mensen om je heen griep hebben.
Mensen voor wie de griep een verhoogd risico betekent, die behoren tot een risicogroep, kunnen zich als zij dat willen gratis tegen griep laten vaccineren. Risicogroepen zijn bijvoorbeeld mensen vanaf 60 jaar, mensen met hartklachten en aandoeningen als de luchtwegen als astma of longemfyseem en mensen met een immuunziekte als HIV. Als je tot een risicogroep behoort, krijg je meestal in oktober een oproep voor de vaccinatie van je huisarts. Ook mensen die werkzaam zijn in de gezondheidszorg worden wel preventief gevaccineerd.
In de griepprik zitten onschadelijke dode griepvirussen, waar het immuunsysteem op reageert door afweerstoffen te maken. Na ongeveer 2 weken zijn deze afweerstoffen compleet en kan je afweersysteem besmette cellen beter herkennen. Mocht je besmet raken, dan is je lichaam als het ware voorbereid en kan het eerder in actie komen tegen de binnendringende influenza. Omdat het immuunsysteem alleen “leert” om de virussen in de vaccinatie te herkennen, biedt die geen bescherming tegen andere virussen. Het is zelfs zo dat als er plotseling een onverwacht influenzatype opduikt, de weerstand beter is als er niet is gevaccineerd (bron).
Omdat de influenzavirussen muteren, moet de vaccinatie ieder jaar herhaald worden. De griepvaccinatie biedt overigens geen garantie dat je geen griep krijgt, maar doorgaans zijn de symptomen lichter.
Mocht de griep je toch te pakken krijgen, dan is uitzieken de enige optie. Als je koorts hebt is het belangrijk om genoeg water te drinken om uitdroging te voorkomen. Nadat de ergste beroerdheid is weggetrokken zul je misschien niet meer hele dagen op bed willen liggen, maar toch is het belangrijk om je dan nog enige tijd rustig te houden. Als je te snel weer op volle toeren wilt gaan draaien na een griep, loop je het risico dat je er niet goed afkomt en nog maandenlang vermoeidheidsklachten houdt. Vooral lichamelijke inspanning als sporten kun je beter nog een paar dagen of een week uitstellen. Meestal geeft je lichaam met vermoeidheid wel aan dat je nog wat rust nodig hebt. Als je de tijd neemt om uit te zieken zal je afweersysteem het griepvirus vanzelf onschadelijk maken. Tegen de tijd dat je weer naar buiten gaat, is het goed om je voldoende warm te kleden en je niet nat te laten regenen. Raak de hele periode zo min mogelijk je neus en mond aan en gebruik papieren zakdoekjes om je neus en mond te bedekken als je hoest of niest. Zo voorkom je dat je anderen besmet.
Bij uitzondering is ingeval van griep een behandeling nodig, bijvoorbeeld antibiotica als je naast de griep ook een zware bacterie-infectie hebt. Op het griepvirus zelf hebben antibiotica geen effect. Ingeval van ernstige problemen met het immuunsysteem door ziekte of immuun-onderdrukkende medicatie worden wel antivirale middel als Tamiflu voorgeschreven.
Natuurlijke middelen tegen griep
Terwijl de medicatie uit de reguliere geneeskunde beperkt is tot uitzonderingsgevallen, zijn er wel natuurlijke middelen waarmee je je afweersysteem een handje kunt helpen. Allereerst is er het extract van vlierbessen dat influenza type A en influenza type B effectief kan bestrijden. Onderzoeken in diverse landen tonen aan dat grieppatenten die dit middel gebruiken minder zware symptomen hebben en sneller herstellen. Zo bleek het zelfs voor tenminste 99% effectief bij de bestrijding van de Aziatische vogelgriep H5N1.
Vlierbessen-extract is inmiddels gepatenteerd en in de handel onder de naam Sambucol. Behalve vlierbessen-extract bevat het onder andere frambozenextract, citroenzuur en natuurlijke smaakstoffen. Vooralsnog staat het middel niet als medicijn maar als voedingsmiddel geregistreerd. Het is te koop bij apotheek, drogist en natuurvoedingswinkel. Sambucol heeft geen bijwerkingen en kan zowel voor volwassenen als voor kinderen worden gebruikt.
Een tweede natuurlijk anti-griep middel is Kan Jang, dat een extract van de plant Andrographis paniculata bevat. Deze plant groeit in tropische gebieden in India en Sri Lanka en wordt al langere tijd gebruikt in de Chinese kruidenleer. Ook Kan Jang is wetenschappelijk onderzocht en blijkt een effectief middel bij het bestrijden van zowel griep als verkoudheid. Het versterkt het afweersysteem, draagt bij aan een sneller herstel van influenza vermindert de kans op complicaties.
Een oud recept bij griep is grog. Of het daadwerkelijk iets doet is de vraag, maar grog verlicht de symptomen en houdt het uitzieken leefbaar. Meng het sap van een halve citroen met heet water en los daar een eetlepel honing of geraspte gemberwortel in op. Voor de liefhebbers kan er ook nog een scheut goede rum bij.